Door Clémence Leijten.
Meisje Bloem speelt helemaal alleen op de zolder van haar huis. Niet een keertje, maar heel vaak gezien de vele spulletjes die zij vindt. Zo’n jong meisje helemaal alleen! Heeft ze niemand om te spelen? In één van de dozen vindt Meisje Bloem een pop. Meisje Bloem pakt de pop. Ze vindt hem lief. ‘Jou kan ik net goed gebruiken’, zegt ze, ’jij wordt mijn vriend.’ De pop kijkt blij. Daaruit begrijpt Meisje Bloem, dat de pop haar vriend is. ‘Goed’, zegt ze, ‘we blijven altijd samen.’ Ze kijkt de pop aan en die knikt. Ze zegt: ‘Leuk om een vriend te hebben.’ (5. Een pop) Meisje Bloem is blij met een vriend. Was Meisje Bloem alleen? Is Meisje Bloem een eenzaam meisje.
In een rondzendbrief van mijn pensioenfonds wordt geschreven over eenzaamheid. Eenzaamheid bestaat als je jong bent vooral als je een jaar of zestien bent. Tijdens de middelbare leeftijd neemt de eenzaamheid af en bij hoogbejaarden is de eenzaamheid verreweg het hoogst. Vandaar misschien dat eenzaamheid een item vormde in de pensioenbrief. Wie is eenzaam? Voor onderzoek over eenzaamheid wordt bijvoorbeeld een eenzaamheidsschaal gebruikt. Mensen moeten aangeven of ze het eens zijn met stellingen, zoals ‘Ik ervaar een leegte om mij heen’ of ‘Vaak voel ik me in de steek gelaten.’
Er is aandacht voor eenzaamheid, ook bij de overheid. Helpt dat? Er wordt volop onderzoek naar gedaan. Hoogleraar sociologie Theo van Tilburg die zich in zijn loopbaan met eenzaamheid heeft bezig gehouden zegt: “Er zijn gigaveel lokale initiatieven- van fietsmaatjes en een ‘babbelbankje’ tot groepsmaaltijden- maar die worden niet geëvalueerd. En als dat wel gebeurt, blijken ze vaak niet te werken.’ Hij legt dat uit: ‘ Tijdens een maaltijd raken mensen misschien even met elkaar in gesprek, maar daarmee is hun eenzaamheid nog niet weg. Het contact is daar vaak te vluchtig voor. Bovendien verander je iemands sociale context niet.” ¹ Als ik zo om me heen kijk, denk ik, dat dat zo is. (Moet je die activiteiten dan niet meer organiseren? Van Tilburg antwoordt: “Zeker niet!. Iets doen is altijd beter dan niets. Maar ga niet claimen dat je eenzaamheid ermee óplost. Daarmee biedt je geen ruimte om zo’n initiatief te verbeteren. En dat is zonde- voor de ouderen, en van de tijd en het geld die erin gestoken worden.” Zo’n contact moet stap voor stap zorgvuldig worden opgebouwd meent hij en wordt zinvol als het contact een duurzaam karakter krijgt.)
Dat artikel in de rondzendbrief van het pensioenfonds opent met de quote dat vier op de tien mensen zich eenzaam voelen: “Zelfs als je de hele dag omringd bent door mensen op je werk kun je je nog enorm eenzaam voelen.” ² GZ psycholoog Lenie van Schie legt uit hoe dat komt en wat je kunt doen om er iets aan te veranderen. Zij ook zegt: “Iets gezelligs doen met iemand werkt vaak niet.” Zij zegt daar en tegen: “In de kern betekent eenzaamheid dat je geen contact hebt met jezelf en/of je eigen behoeften en verlangens.[..] Het komt er eigenlijk op neer dat je jezelf vervreemd voelt. En wat je mist, probeer je uit de buitenwereld te halen, uit sociale contacten. Maar omdat dat niet lukt, leidt het vaak tot teleurstellingen.” Dus volgt een pleidooi voor zelfonderzoek. Met vragen als: hoe goed ken ik mezelf? Wat zijn mijn behoeften? En durf ik over mijn behoeften te praten met anderen? Of schaam ik me voor mijn gevoelens en waarom dan? Meisje Bloem is zelfbewust: ‘Ik ben Bloem, zo wil ik het doen’ is haar motto. Meisje Bloem gaat haar eigen weg. Daarom is Meisje Bloem niet eenzaam: zij heeft contact met zichzelf, zij kent haar behoeften en verlangens. Zij wil graag spelen op zolder en kijken in een doos en een verhaal verzinnen bij de spullen die zij vindt. Neemt niet weg dat ze blij is met de pop, die ze vindt. De pop die haar vriend wil zijn.
Wat is een vriend voor Meisje Bloem? Meisje Bloem denkt na over een vriend. Meisje Bloem zegt: ‘’Een vriend is iemand die lijkt op mij. Hij is net zo aardig. Als ik lach, lacht hij ook. Als ik een snoepje pak zonder te vragen, pakt mijn vriend ook een snoepje. Als ik zeg dat dat niet aardig is, dan vindt mijn vriend dat ook. Wat Meisje Bloem zoekt in een ander is bevestiging in wie zij is. Dat is wat we állemaal nodig hebben, bevestiging. Iemand die bekrachtigt en zegt: ‘Het is goed wat je doet’’ en ‘Je bent lief.’ Ik kan degeen zijn die bekrachtiging nodig heeft. Ik kan degeen zijn die de ander bekrachtigt. Daarmee draag ik in me een oplossing voor een mogelijke eenzaamheid in mezelf en een oplossing voor de mogelijke eenzaamheid in de ander! Laat ik beginnen contact te houden /contact te maken met mezelf en mijn eigen behoeften en verlangens dan hoef ik niet eenzaam te zijn.
- Stan van Pelt, In het zuiden is oudere eenzamer De Volkskrant, zaterdag 1 juli 2023 interview met hoogleraar sociologie Theo van Tilburg.
- Bijna nooit alleen en toch eenzaam? Dit kun je er tegen doen rondzendbrief Pensioenfonds Zorg & Welzijn, vrijdag 30 juni 2023 interview met GZ psycholoog Lenie van Schie.
