Door: Joris Leijten
Voor kinderboeken is herkenbare ‘non-fictie’ belangrijk als ze de tekst willen begrijpen, leert de ervaring. Non fictie is voor mij: “Verzamelnaam (gevormd naar analogie met het Engelse. non-fiction) uit het boekenvak voor alle teksten die een werkelijke realiteit uit heden of verleden beschrijven, eerder dan verzonnen personages, gebeurtenissen, plaatsen, enz. Dat omvat uiteenlopende genres als reisgids, documentaire, dissertatie, monografie, lexicon, encyclopedieën.” ¹ Kortom: niet verzonnen, echt gebeurd. In wat realistisch gebeurd is of kan zijn, kunnen jonge lezers zich verplaatsen, omdat ze wat gebeurt kennen vanuit zichzelf. Hierdoor komt de situatie letterlijk “bij mij thuis”,
Meisje Bloem is voor mij een goed voorbeeld van non fictie. Zij vindt op een “gewone zolder” voorwerpen die daar bewaard worden. Misschien hebben de kinderen thuis zelf een zolder, anders kennen ze de zolder van opa en oma of van het vriendje waar ze spelen. Meisje Bloem is ook een “gewoon meisje”, we weten niet hoe oud ze is maar volgens de tekeningen is zo ongeveer 8 jaar; net zo oud als het kind dat luistert of zo oud als zijn broertje of zusje. Heel herkenbaar. In alle tekeningen is een dakspant van de zolder herkenbaar in beeld, wie thuis is in de bouw, weet dat op die spant het dak rust. En dat onder dat dak zich de zolder bevindt. Meisje Bloem gaat nadenken over de voorwerpen die ze op zolder vindt en maakt er verhalen bij.
Ze kiest steeds een voorwerp dat haar op dat moment interesseert: bijna elk kind in die leeftijd is nieuwsgierig! Het boek “Meisje Bloem” bevat allemaal korte verhaaltjes, waarin steeds één voorwerp centraal staat. Meisje Bloem gaat daadwerkelijk spelen met het voorwerp en leert daarvan. Ze stelt zichzelf vragen en geeft bijzondere antwoorden naar aanleiding van het voorwerp. Dat maakt het boek herkenbaar: bijna alle kinderen denken na over wat ze zien en gaan er iets van ‘vinden’, maar ook interessant en verrassend.
De komende twee weken is weer de jaarlijkse Kinderboekenweek 2023 (4 oktober – 15 oktober 2023). Het thema is “Bij mij thuis” om reden van herkenbaarheid. Een kind kan vertellen over zijn thuissituatie als hij “Meisje Bloem” leest. Dat er een hele grote zolder is in hun huis bijvoorbeeld, waar ze verstoppertje spelen. Of de kleine lezers herkennen de situatie wél, maar de situatie is wel anders dan bij hun thuis. Bijvoorbeeld omdat ze geen zolder hebben maar de spullen wel kunnen bekijken in de kelderkast onder de trap. Of er gelden andere regels: ‘alleen kijken; niet aanraken’ bijvoorbeeld en mogen ze niet met die spulletjes spelen.
Andersom kan ook de stelling “Bij mij thuis” ² uitnodigen tot een dialoog tussen de voorlezer en de luisteraar Ik: ‘Bij mij thuis… gaat het zoals bij Meisje Bloem: ik mag ook op zolder met de spullen spelen.’ De ander: ‘Bij mij thuis gaat het anders. Ik mag niet op de zolder komen. Het is er donker en stoffig. De spullen die er bewaard worden mogen niet stuk gaan; mijn ouders zijn bang dat ik die spullen kapot maak.’ De voorlezer en de luisteraar vinden dit ‘anders zijn’ dan de situatie van Meisje Bloem goed of niet goed. Meisje Bloem krijgt van haar ouders de ruimte om op zolder te zijn en ze mag van hen met die spullen spelen. Boven in het huis van Meisje Bloem is een zolder. Daar gaat ze graag naar toe. Mag dat van je vader en moeder, Bloem? Meisje Bloem zegt: ‘Ja, ze vinden het goed.’ Meisje Bloem wijst om haar heen. Er staan allemaal dozen met spulletjes. ’Die spulletjes liggen te wachten’, zegt ze. ’Over die spulletjes denk ik na.’ (2. De dozen).
Het belangrijkste is dat het boek dat gelezen wordt iets los maakt; herkenning geeft en een mening vormt: ‘Leuk dat Meisje Bloem op zolder speelt, dat zou ik ook wel willen.’ Of: ‘Ik speel liever buiten, daar kun je voetballen en dat kun je op zolder niet.’
De Kinderboekenweek wordt ieder jaar georganiseerd door de CPNB (Centrale Promotie van het Nederlandse Boek) in (kinder)boekwinkels en bibliotheken. Kinderboeken moeten gekocht worden of kunnen worden geleend, die boodschap is belangrijk. Want kinderboeken moeten thuis gelezen worden. Ze brengen de wereld in het boek letterlijk “bij mij thuis”.
- Bron digitale bibliotheek Nederland Gevonden op https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_05318.php
- Centrale promotie van het Nederlands Boekhttps://onderwijs.cpnb.nl/campagnes/kinderboekenweek-2023