Door Clémence Leijten.
Op de zolder van Meisje Bloem staat een schilderij met een vrouw erop en een baby.
‘Dat is een moeder’, zegt Meisje Bloem, ‘dat kun je zien aan de borsten.’ ‘De baby heeft honger’, zegt Meisje Bloem. ‘Ín de borst zit melk.’ Ze zegt: ‘Die baby wil groeien.’ Meisje Bloem zou ook willen groeien. [..] ‘Ik ben bijna een groot mens.’ Ze zegt: ‘Grote mensen mogen laat naar bed. Grote mensen mogen zelf een snoepje pakken, Grote mensen mogen zelf weten wat ze doen.’
De baby op het schilderij wil groeien. Wat betekent groeien voor Meisje Bloem? Meisje Bloem zegt: ‘Groeien is als je benen groter worden en je handen. Als je benen groter worden dan kun je overal beter bij. Als je handen groter worden dan kun je verder pakken.’ Meisje Bloem zegt: ‘En je hoofd wordt groter, dan kun je groter denken.’ (25. Het schilderij) Is dat waar Meisje Bloem? Is het waar dat als je steeds groter wordt, lees: steeds ouder wordt, je steeds groter kunt denken?
Meisje Bloem wil ouder worden, maar veel mensen van mijn oude generatie willen nóg ouder worden. Steeds ouder misschien wel onsterfelijk. Dat laatste vind ik, een probleem.
Ik las een interview met Nobelprijswinnaar Venki Ramakrishnan.¹ Hij houdt zich bezig met de wetenschap van de veroudering en de zoektocht naar onsterfelijkheid.
Hij schreef het boek Waarom we sterven, een boek over wat we kunnen doen om de dood uit te stellen; hij zegt daarentegen ook: “Onze sterfelijkheid drijft onze cultuur en ideeën.” ² Ik begrijp daaruit, dat heel oud worden onze cultuur en onze ideeën in de weg staat. Met andere woorden pas als wij dood gaan, dan krijgt de cultuur en nieuwe ideeën een kans; als we altijd blijven leven staat de cultuur stil en ontbreekt het aan nieuw ideeën.
Ramakrishnan zegt: “In een steeds ouder wordende samenleving zullen de zelfde mensen blijven vasthouden aan macht, invloed en rijkdom. Terwijl nieuwe generaties met nieuwe denkbeelden komen. Veel vooruitgang in de wetenschap, maar ook in cultuur en literatuur is geboekt door jonge mensen. Tolstoj schreef Oorlog en vrede toen hij dertig jaar was. Ook de sociale vooruitgang, zoals het vrouwenkiesrecht, emancipatie, rassengelijkheid, wordt altijd door jonge mensen aangedreven. We zouden een stagnerende, conservatieve samenleving krijgen als dezelfde mensen lange tijd aanblijven.” Ik denk daarom dat heel oud worden niet wenselijk is, om precies ‘die’ reden.
Ik ben “groot geworden” in de jaren 60/70 in Amsterdam. Er zat vaart in het leven toen. Nieuwe ideeën, macht aan jonge mensen, inzicht in mens en maatschappij door menswetenschappen. Ik ben van beroep agoog, werker aan welzijn van mensen. Ik kijk altijd naar de maatschappij en hoe mensen daarin functioneren. Hoe de maatschappij een voorwaarde kan scheppen, dat dat functioneren optimaal gaat; zodat mensen uit de verf komen.
Maar op een gegeven moment is iemands verf op, bladdert, wordt vaal. En dan komt er rot in het materiaal, zelfs als het wel is bijgehouden. En dan moet dat hout vervangen worden of er moet er nieuwe verf op. In een andere kleur wellicht, in mat of in hoogglans. En moet het verf worden die duurzaam is en niet giftig, omdat we dat nu kunnen maken, vroeger niet. Dan ziet de wereld er weer fris uit, kan het jaren mee, totdat die verf schreeuwt om een beurt. Maar nogal wat oude mensen willen dat nieuwe likje verf niet; zij willen niet veranderen, houden vast aan iets dat ooit was. Ze zijn tot stilstand gekomen: zij zitten de cultuur die zich ontwikkelt, in de weg; zij dwarsbomen nieuwe ideeën. Daarom moeten oude mensen van het toneel verdwijnen; om plaats te maken voor nieuwe mensen met hun nieuwe ideeën. Dat heb ik voor ogen; het leven is eindig en dat is goed om deze reden.
- Niki Korteweg, Brainwash festival Iedereen wil honderd worden.’ NRC vrijdag 11 oktober 2024.
- Venki Ramakrishnan (2024) Waarom we sterven, uitgeverij Sonja Matthews Amsterdam.