Door Clémence Leijten.
Meisje Bloem vindt op zolder een stapel oude kranten uit 1953 met een verslag van de Watersnoodramp in Zeeland. Meisje Bloem kijkt naar de foto’s in de krant. Ze zegt: ‘De zee is in het dorp gestroomd. De huizen zijn stuk.’ Waar zijn de mensen, Bloem? Meisje Bloem zegt: ‘Misschien zijn ze verdronken in het water. Of misschien zijn ze gered.’ Meisje Bloem zegt: ‘Misschien zitten ze wel op zolder.’ (46. De kranten.) Waarom, Meisje Bloem, zou je al die ellende tot je nemen? Waarom lees je die krant?
De essayist Bas Heijne heeft een antwoord: “Van lezen word je geen beter, maar wel een interessanter mens.”¹ En die uitspraak triggert me: Meisje Bloem wordt “interessanter” van het lezen van die kranten. En hij voegt daaraan toe dat de wereld ook interessanter wordt en andere mensen ook, als je leest.
Het lezen gaat niet vanzelf is zijn conclusie: je moet dat lezen zelf willen en trainen, maar je hebt ook mensen nodig die je aanmoedigen. Mensen met wie je, over wat je gelezen hebt, praat. Mensen die niet alleen maar zeggen dat je hoort te lezen, dat het je plicht is – dat wie niet leest een onvoldoende krijgt op zijn rapport. Maar mensen die vertellen dat lezen, zoals Bas Heijne zegt: “Je verder brengt in je eigen hoofd. Verder dan je ooit had kunnen dromen.” En dus ook vertellen, dat je van lezen “interessanter” wordt.
Bas Heijne geeft een prachtige definitie van wat lezen is: – jezelf uitdagen, – de wereld in je hoofd eigenhandig openbreken en verhalen van anderen toelaten, – je eigen ervaring naast die van anderen leggen; anderen die in een totaal andere wereld leven en dingen kunnen denken die haaks staan op wat jij denkt. Door wat Meisje Bloem leest in de krant op zolder, daagt ze zichzelf uit te bedenken wat er in die onheilsnacht in Zeeland is gebeurd en ze laat dat verhaal toe in haar wereld daar op haar zolder die veilig is. Zij legt daarna haar eigen ervaring van haar veilige zolder naast de zolder anno 1953 in de storm, waar die zolder niet meer veilig was en mensen verdronken ‘Wat erg’, zegt ze, ’ik wist het niet.’ Ze zegt tegen de krant: ‘Dank je wel, dat je mij dit hebt verteld.’ Meisje Bloem denkt na, de gaatjes in haar ogen zijn groot. Ze zegt: ‘Als hier de zee komt, dan zit ik op onze zolder droog.’. Ze voelt dat die informatie haar voedt en ze is blij met die informatie.
Meisje Bloem is interessanter geworden na het lezen van dat artikel in de krant.
De wereld om haar heen ook, en ook de mensen die de watersnood hebben meegemaakt. Als je interessant bent, dan prikkel je nieuwsgierigheid, van jezelf en van anderen. Dan boei je jezelf en boei je de ander. Dan kun je zeggen: ‘Ik heb een verhaal. Luister.’
Ik lees de verhalen van Meisje Bloem. Ik stel me open voor haar ideeën en betrek ze op mijzelf. Ik word daar op mijn beurt interessanter van. Ik maak bovendien daar leestukjes van, die mensen op hun beurt lezen. Dat maakt ons allemaal, denk ik nu, “interessanter”. U, die dit leest, ook.
- Bas Heijne Van lezen word je geen beter, maar wel een interessanter mens, NRC zaterdag 11 november & zondag 12 november 2023. Dit artikel is een bewerking van het Boekenbon Betoog dat Bas Heijne heeft uitgesproken op 9 november 2023 bij de uitreiking van de Boekenbon Literatuurlijst 2023 in de Grote Kerk in Den Haag.