Door Joris Leijten
Afgelopen tien weken heb ik elke dinsdagmiddag uit “Meisje Bloem” gelezen in het Huis van Compassie in Nijmegen met drie of vier migranten. Ze waren enthousiast over het boek en de verhaaltjes.
Ze keken er elke dinsdagmiddag weer naar uit om met mij te lezen.
De migranten uit Afghanistan, Turkije en Marokko zijn twee mannen en een vrouw aangevuld met passanten. Iedereen heeft een status in Nederland. Ze zijn al jaren werkzaam in Nederland. Maar door de bubbel waarin zij leven, spreken ze niet veel hardop Nederlands met Nederlanders. Meisje Bloem is een kinderboek met relatief makkelijke korte zinnen, met een serieuze ondertoon en een diepe inhoud. Daarom heb ik gemerkt dat het boek heel goed werkt als taalonderwijs voor volwassen migranten.
Ik vroeg de migranten, om en om, een verhaaltje van “Meisje Bloem” hardop voor te lezen. De anderen lazen mee. Als de voorlezer moeite had met een uitspraak van een woord zei ik het woord hardop voor.
Als de voorlezer klaar was met een verhaaltje, vroeg ik, wat bepaalde woorden betekende. Meestal waren dat werkwoorden of belangrijke woorden in het verhaal. Ze keken dan naar de plaats in de zin om de context in de zin te snappen. Als ze het antwoord niet wisten, probeerde ik het woord uit te beelden met handen en voeten en af en toe pakte ik een voorwerp uit de ruimte om ons heen om de betekenis daadwerkelijk te laten zien. Als we er nog niet uit kwamen, keken we naar de tekeningen in het boek en kon ik de situatie zo laten zien. Tekeningen, merkte ik, worden eerst overgeslagen. Zou dat komen omdat volwassenen niet gewend zijn aan illustraties, maar meer gericht zijn op het woord? Kennen zij in hun cultuur geen boeken met illustraties?
Heeft de islamitische godsdienst met dit fenomeen te maken, omdat mensen niet mogen worden afgebeeld? Meisje Bloem houdt juist een pleidooi voor plaatjes bij de tekst. Zij eert de filosoof, pedagoog Jan Amos Comenius (1592-1670) die zij kent van het standbeeld in de stad waar zij woont. Meisje Bloem zegt: ‘Meneer Comenius zei lang geleden dat je in een boek niet alleen letters moet zetten, maar ook plaatjes.
Dat is leuker voor kinderen.’ Ze zegt: ‘Dus meneer Comenius zei dat je bij het woord “eend”, een plaatje moet tekenen van een eend.’ Meisje Bloem zegt: ‘Dat is handig, dan kun je makkelijker lezen.’ Meisje Bloem denkt aan de boeken die ze heeft. ’Stel je voor dat er geen plaatjes in staan, alleen maar letters! Wat zou dat saai zijn,’ zegt ze.’ (47. Het standbeeld.) Meisje Bloem denkt na over, wat lezen is. ‘Lezen is dat je op papier letters ziet. Als je letters hardop zegt dan hoor je een woord. Een heleboel woorden maken een verhaal.’ Meisje Bloem zegt: ‘Je kan letters lezen, maar je kan ook plaatjes lezen. Plaatjes lezen is veel makkelijker omdat je meteen ziet wat er staat.’ Ik zou wel eens een wetenschappelijke studie willen maken over: “plaatjes lezen’’ in het taalonderwijs aan migranten en kijken of we met “plaatjes lezen” het proces van het Nederlands leren kunnen versnellen of dat plaatjes juist averechts werken.
Bij hele moeilijke woorden pakte ik via “Google translate” de vertaling in het Perzisch of Arabisch erbij op mijn telefoon.
Ook kwamen de migranten los van het boek zélf met woorden die ze niet begrepen en die ik kon uitleggen. Ze zeiden dat het lezen uit het prentenboek “Meisje Bloem” erg leerzaam was. Het was ook voor mij leerzaam om naar alternatieven te zoeken van voor mij bekende woorden. Ook zitten er in het boek Nederlandse spreekwoorden en Nederlandse zegswijzen. De migranten lezen en begrijpen deze letterlijk. Dan moet er nog meer worden uitgelegd.
Zo raakten we bij elk verhaaltje in gesprek over de inhoud van het verhaaltje. Bij sommige verhalen bleek er een verschil in hoe anders men er in Afghanistan of Turkije naar iets keek. Dit ook was leerzaam voor elkaar en voor mij. Zo lazen we zo’n vijf verhaaltjes in een uurtje. De sfeer was vertrouwd: we konden elkaar van alles vragen.
En mijmeren.
Een van de deelnemers Mustafa Baloglu reageerde na afloop in een e-mail aan mij: “Meisje Bloem van Joris Leijten is een prachtig kinderboek dat in eenvoudige en begrijpelijke taal is geschreven. Dankzij dit boek heb ik veel geleerd van de Nederlandse taal. De heldere schrijfstijl en de boeiende thema’s maken het niet alleen toegankelijk, maar ook erg interessant. Een echte aanrader voor iedereen die een mooi en leerzaam verhaal wil lezen!”
Ik vond dit een mooi compliment. Zo is “Meisje Bloem” bedoeld: “interessant” voor jonge en oude lezers.
We gaan nu verder met ons andere prentenboek Madame Poubelle.