Door Clémence Leijten.
Meisje Bloem is op zolder, terwijl het hard waait. Hoeiiiiiiiiii, hoeiiiiiiiiii, hoeiiiiiiiii gaat het. Ben je bang, Bloem, voor de wind? ‘Straks waait misschien het dak er af’, zegt ze. ‘Hoe kan ik dat stoppen?’ Meisje Bloem denk aan een huis zonder dak waar je zomaar naar binnen kunt kijken. Ze zegt: ‘Zonder het dak waaien de lakens van mijn bed.’ De gaatjes in haar ogen zijn groot. Meisje Bloem denkt diep na. ‘Er moet iets gebeuren’, zegt ze. (4 Het touwtje.) Als je een gevaar ziet dan kun je wachten tot het voorbij is, maar je kunt ook wat aan het gevaar gaan doen. Naast Meisje Bloem ligt een bol touw. ‘Ik weet wat’, zegt ze. Meisje Bloem windt het touwtje van de bol. Ze bindt het touwtje om een spijker in het dakraam. En dan neemt ze het andere eind van het touwtje mee naar de stoelpoot en knoopt het daar vast. ‘Zo’, zegt ze, ‘nu kan er niks meer gebeuren.’ Meisje Bloem wacht niet totdat het dak er af waait. Ze bindt het dak vast met een touwtje aan de stoelpoot. Meisje Bloem lost iets dat fout kan gaan, op. Dat kunnen mensen. Meisje Bloem ontdekt dat zij haar huis heeft gered en dat zij zich dapper voelt.
De oorlog in Oekraïne is ook gevaar; houdt het Oekraïense leger stand? Hoe kun je het leger helpen? Elena houdt een dagboek bij. Ze schrijft op woensdag 13 juli om 8.51: “Wat je kan missen, geef je aan het leger. Mijn kleindochters halen ook geld op door middel van schaken. Zij zijn geïnspireerd door Artem Kucher, een 5 jarig schaakwonder uit Vinnitsa. Hij zette een tafeltje op straat, stalde zijn schaakbord uit en ging zitten. Als hij voorbijgangers zag, daagde hij ze uit tegen hem te schaken. Verloren ze? Dan moest ze geld doen in een door hem zelf geknutselde doos. Op deze manier spaart Artem voor een tank en kogelvrije vesten voor onze militairen. Dit was zijn eigen idee.” Elena zegt: “In heel Oekraïne heeft Artem inmiddels navolging gekregen. Waar het veilig genoeg is, zitten kinderen op straat met hun schaakbord. De meesten sparen voor een tank.”(1) Ik vergelijk het touwtje om de spijker naar de stoel met het schaken voor een tank en kogelvrije vesten. In wezen gebeurt hetzelfde: deze kinderen gaan niet zitten wachten tot dat het fout gaat. Ze lossen iets op, dat fout dreigt te gaan. Ze maken gebruiken van de kracht in zichzelf om iets wat fout gaat op te lossen. Daarmee krijgen zij het gevoel dat ze de situatie redden dat geeft een voldaan gevoel. Elena vertelt dat haar kleinkinderen aan het eind van elke dag hun vader Maks in Kiev bellen om te vertellen hoeveel geld ze hebben opgehaald. Hij prijst zijn meisjes, vertelt hen hoe knap ze zijn en dat dit het leger erg zal helpen.
Ik laaf me aan die kinderen. Ik troost me met hen. Ik krijg van hen nieuwe moed. Tegelijk weet ik dat ik als volwassene op mijn beurt een belangrijke rol speel, namelijk door het voorbeeld dat ik geef in moeilijke situaties. Ik moet me dan soms tegenover mijn kinderen misschien wel eens wat flinker houden dan ik mij voel. Kinderen krijgen van volwassenen kracht. Dat wil zeggen dat ze zich kunnen optrekken aan het zelfvertrouwen en het verstand van de volwassenen die voor hen zorgen. Daardoor kunnen ze denken: als ik later groot ben, kan ik dat allemaal de baas worden. Daarom is het voor kinderen fnuikend als volwassenen zich laten kennen als machteloze domoren die ook niet weten hoe het allemaal moet. Dergelijke schuldbekentenissen zijn voor henzelf misschien een opluchting, maar zaaien bij kinderen wanhoop in plaats van vertrouwen. (2). Maar eerlijk wat zou ik doen als de bommen om mijn oren vliegen en er gevochten wordt in mijn stad?
Welk voorbeeld zou ik mijn kinderen geven? Ik zou met heel weinig kunnen leven en wat ik overhoud kunnen geven aan de soldaten. Ik zou mijn kinderen kunnen steunen als zij zitten in die puinhoop met hun tafeltje en schaakbord. Ik kan zeggen dat hun inkomsten het leger helpen zoals de vader van de kleinkinderen van Elena doet. Ja, dat zou ik doen. Ik zou hun activiteit toejuichen, terwijl ik weet dat je voor 5 euro geen tank kunt kopen, echter in het besef dat mijn kinderen zich sterk voelen, omdat zij hun land hebben gered. Zo zou ik zeggen tegen Meisje Bloem, dat dankzij haar touwtje, ons huis nog overeind staat.
- Iris Koppe Bericht uit de schuilkelder, de Volkskrant, donderdag 14 juli 2022. Verslaggever Iris Koppe communiceert met de Oekraïense Elena, die vluchtte voor het Russische leger en nu leeft in Boedapest.
- Rita Kohnstamm (2009) Kleine ontwikkelingspsychologie, de schoolleeftijd uitgave Bohn Stafleu van Loghum, Houten.