Door Clémence Leijten
Meisje Bloem vindt op zolder de lichtjes van de kerstboom. Meisje Bloem trekt een deken over een stapel dozen en maakt zo een hut. Het is donker binnen. Ze zegt: ‘Nu kan ik de lichtjes goed gebruiken.’ Meisje Bloem hangt de lichtjes die aan zijn, in de hut ‘Oh, wat gezellig’, zucht ze blij, ‘het lijkt net kamperen.’ [..] Meisje Bloem zegt; ‘Gezellig is dat je het warm krijgt als je om je heen kijkt. En als je denkt: wat is het prettig hier en dat je heel graag wilt blijven.’ Meisje Bloem zegt; ‘’Gezellig kun je zelf maken.’ ( 44. De kerstboomlichtjes.) Meisje Bloem voelt in zichzelf, dat ze het gezellig kan maken; Meisje Bloem is creatief. Ik heb een kalender met wijsheden. Hij ligt naast mijn stoel. Regelmatig kijk ik.¹
Op zaterdag 10 juni j.l. lees ik, dat nogal wat ouders zich de vraag stellen: “wat moet ik doen, zodat mijn kind creatief wordt?” De kalender antwoordt dat het veel belangrijker is de volgende vraag te stellen: wat moet ik laten, zodat mijn kind creatief blijft?, inderdaad want mijn ouderlijke opmerkingen ‘kijk uit’, ‘pas op’, ‘niet doen’ staan de creativiteit van mijn kind danig in de weg. En inderdaad je hoeft niets aan te leren; ga er maar van uit dat elk kind creatief is. Creativiteit hoeft niet te worden aangeleerd; creativiteit dient zich slechts te ontplooien. Volwassenen kunnen slechts (lees: alleen), het klimaat scheppen waarin de creativiteit van een kind zich ontplooit. Daar ben ik van overtuigd. De menselijke eigenschap creativiteit draagt elk mens in zich, die eigenschap moet alleen worden aangesproken en daar kunnen wij ouders ons kind bij helpen.
Als we het hebben over creativiteit bedoelen we dan het zelfde? Creativiteit is voor mij meer dan verven, tekenen, kleuren en plakken. Creativiteit is het vermogen om te scheppen. Iets maken dus: een tekening ja, een plakwerkje ja; een beeldje van klei, maar dit is slechts een gedeelte ervan. Creativiteit betekent ook: probleem oplossend denken; het krijgen van ideeën. Als ik zeg dat iemand creatief is, dan slaat dat op de eigen manier waarmee iemand de dingen benaderd.
Veel mensen gaan ervan uit dat er bij creativiteit sprake is van iets totaal nieuws. Zo als kunstenaars die pas gewaardeerd worden als zij iets maken dat nog nooit iemand heeft gedaan. Maar creatief zijn is ook het ontdekken van nieuwe combinaties van reeds bestaande dingen vind ik, of het ontdekken van nieuwe mogelijkheden die in het bestaande opgesloten liggen: de kerstboom lichtjes die ieder jaar gebruikt worden om de kerstboom mee te versieren, gebruikt Meisje Bloem nu voor de verlichting in haar tent. Dat is creatief. Zo is een kind dat zijn bed omtovert in een schip, met als zijn beddenlaken het zeil, creatief bezig. Het doet er niet toe hoe vaak er door andere kinderen ooit al boten van bedden zijn gemaakt. Het gaat er om dat het nieuw is voor diegene, die het voortbrengt. Het kind had op dat moment een boot nodig en dat loste hij op een creatieve manier op. En die creativiteit kun je als ouder verpesten door te zeggen dat hij niet op zijn bed mag springen, door te zeggen dat hij normaal moet doen, door het licht uit te doen en te zeggen dat het moet gaan slapen, door het uit te lachen.
De hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap, de Spinozapremie, gaat dit jaar onder meer naar een vrouwelijke hoogleraar op het gebied van milieu en biodiversiteit die naar Nederland migreerde, Toby Kiers.² Een verslaggever vraagt de winnaar naar het typische in de Nederlandse wetenschap. Toby Kiers zegt: “Je mag hier groot denken. Niemand zegt: doe dit niet, of dat niet. Dat wakkert de creativiteit aan, en dat is heel belangrijk in de wetenschap.” Ja, de wetenschap bouwt op creativiteit.
Mooi dat woord “aanwakkeren” want dat is precies hetgeen ik als ouder dien te doen bij mijn kinderen; het vlammetje (lees: de creativiteit) dat al brándt, aanwakkeren. Hoe? Door te zeggen: ‘Toe maar.’
- Jan Gunster, Annemargreet Dwarshuis Omdenken , scheurkalender 2023, zaterdag 10 juni/zondag 11 juni.
- Maartje Bakker, Je mag hier groot denken, dat wakkert de creativiteit aan – interview Joyeeta Gupta en Toby Kiers de Volkskrant , woensdag 7 juni 2023.
