Door Clémence Leijten
Meisje Bloem vindt op zolder een grote doos met messen, lepels en vorken. Een van de vorken is verbogen. Haar ogen lachen om de vork die is kromgeboden. Ze zegt: ‘Dit is een krulvork. Met een krulvork eten krulmensen.’ Meisje Bloem doet een krulmens voor. Ze buigt voorover en legt haar handen op de grond. ‘Als je een krulmens bent’, zegt ze, ‘zie je alles op zijn kop.’ (3. De vork) Wat is een krulmens, Meisje Bloem? ‘Een krulmens kan denken met een bochtje. Mensen die kunnen denken met een bochtje vind ik bijzonder. Bijzonder is iets, dat je bijna niet kunt geloven, maar toch bestaat.’ Meisje Bloem zegt: ‘Ik ben een bijzonder meisje zeggen de mensen.’ Meisje Bloem is een krulmens, omdat ze niet denkt langs gebaande paden.
Marian Donner heeft een nieuw boek geschreven. Ze is filosoof en een “krulmens” volgens de definitie van Meisje Bloem. Afgelopen week stond er een interview met haar in de Volkskrant.¹ Ik herkende wat ze zei. Het is iemand die niet in zelfbedachte oplossingen gelooft. Ze zegt: “Ik heb weleens een lezing gegeven, ergens in België, waar ik dus een soort ruzie met de zaal kreeg, omdat ik weigerde met oplossingen te komen. Dat nam de organisatie mij niet in dank af. Het is trouwens geen dwarsheid, ik ben er echt van overtuigd dat het zo niet werkt. Dat je ruimte moet maken voor het toeval, het onverwachte; dat wat je nu nog niet kan bedenken.”
Zij illustreert dat idee met een gesprek over vrijheid dat zij had met een jonge vrouw die in haar eentje reisde. De jonge vrouw definieerde vrijheid als reizen; een definitie die Donner, niet had kunnen geven. Donner licht de uitspraak van de jonge vrouw toe: “Niet omdat je overal al naar toe kunt gaan of iets in die trant. Nee, de vrijheid zat voor haar ( de jonge vrouw) in alle nieuwe en onbekende situaties waar ze in belandde en dat ze niet wist hoe ze ging reageren. Niet weten wat erin jezelf leeft noemde ze dat. Dat vond ik zo’n fantastische definitie. Dat is precies wat ik bedoel. De verrijking zit in het onbekende, in je laten overvallen.” De jonge vrouw gaf een definitie van vrijheid die Donner niet had kunnen geven, die nieuw was en heel inspirerend. .
‘Dat ik, alle problemen zal mogen oplossen in het nieuwe jaar.’ Dat kan ik wensen. Maar ik weet net als Marian Donner dat dat niet goed is. Als ik de problemen oplos, dan doe ik dat in het verlengde van wat ‘ik’ weet. Een mens kan zich namelijk alleen voorstellen wat al enigszins bekend is. Dat wil zeggen dat mijn oplossingen dan al ingekapseld zijn in het bestaande systeem. Dat betekent dingen beter maken binnen de wereld zoals hij is.
Voorbeeld: er zijn mensen die niet rond kunnen komen van hun geld. ‘Dan verhoog je het loon’ zou ik zeggen, omdat we dat altijd doen in zo’n situatie. Dan kunnen mensen méér consumeren. Maar er zijn andere mensen die zeggen: ‘Je zou ook kunnen inzetten op een nieuw systeem gebaseerd op ‘genoeg’ en een eerlijke verdeling van het geld dat in omloop is.’ Ik had het zelf zo, niet opgelost, maar ik denk dat de laatste oplossing beter is en ook nog eens beter voor het milieu.
Nog een voorbeeld. Mannen maken in onze wereld de dienst uit en zien vrouwen niet staan. Ik wil aandacht voor dit probleem en probeer mannen anders naar vrouwen te laten kijken op grond van het argument dat vrouwen even veel waard zijn als mannen. Echter ik zoek de oplossing binnen de mannen wereld: binnen het bestaande systeem. Ik rek sléchts de norm op, terwijl dat systeem misschien niet deugt en we toe moeten naar een systeem waarin vrouwen de dienst uit maken.
Ik kan dingen aan het toeval overlaten; het onverwachte, dat wat ik nu nog niet kan bedenken. Aan wat zich voordoet. Dan worden nieuwe wegen zichtbaar. Opeens staat er een vrouw op, in de wereld, die een verrassende weg in slaat, eentje van vrede. Ik had dat niet voor mogelijk gehouden, maar het gebeurt en iedereen is er blij mee. Zij neemt de leiding en het komt goed! De wereld werd leuk!
- Ianthe Sahadat, Donneriaans verzet, de Volkskrant, dinsdag 31 december 2024.
Marian Donner (2024) Das Mag uitgeverij.