Door Clémence Leijten.
Meisje Bloem vindt op zolder een doos. In die doos liggen messen, lepels en vorken. Meisje Bloem zegt: ‘Het zijn mooie, voor een deftig diner.’ Rechts van het bord het mens en de lepel, links de vork, weet ze. Haar ogen lachen om de vork die is kromgebogen. Ze zegt: ‘Dit is een krulvork. Met een krulvork eten krulmensen.’ Meisje Bloem doet een krulmens voor. Ze buigt voorover en legt haar handen op de grond. ’Als je een krulmens bent’, zegt ze, ’zie je alles op zijn kop.’ (3.De vork) “Krulmens” is een nieuw woord. Het woord bestaat niet. Meisje Bloem heeft dat woord zelf gemaakt. Ze weet ook wat een krulmens is. Meisje Bloem zegt: ‘Een krulmens kan denken met een bochtje. Mensen die kunnen denken met een bochtje vind ik bijzonder. Bijzonder is iets, dat je bijna niet kunt geloven, maar toch bestaat.’ Ik ook vind krulmensen bijzonder, ik houd van mensen die denken met een bochtje. Mensen die buiten de gebaande paden lopen. Meisje Bloem loopt buiten de gebaande paden. Meisje Bloem gaat haar eigen weg: Meisje Bloem zegt: ‘Eigen weg is al je wilt slapen met je hoofd op de plek van je voeten.’ (1. Meisje Bloem) Meisje Bloem zegt bij alles wat ze doet: ‘Ik ben Bloem, zo wil ik het doen.’
Hein Walter noemt zichzelf “zorgkunstenaar”¹. Het woord “zorgkunstenaar” bestond niet. Hein Walter heeft dat woord zelf gemaakt. Hij pleit voor kunst die in de eerste plaats dienstbaar is aan anderen en dus niet draait om zelfexpressie van de kunstenaar.
Hij kwam tot de conclusie dat kunstenaars van nu zich in de maatschappij geen taak stelden meer. En hij wilde dat dat anders werd, omdat met ‘kunst ervaren’ mensen zin in hun leven kunnen krijgen. Walter ziet mogelijkheden in de zorg, onderwijs, in bibliotheken en gemeente huizen. Maar ook bijvoorbeeld in de woningbouw: “Neem in de bouwplannen een atelier op waar bewoners met een kunstenaar mooie dingen kunnen maken.’’
Zelf noemt Hein Walter zich dus: zorgkunstenaar. De zorginstelling Archipel in Almere heeft hem een atelier gegeven, in ruil daarvoor begeleidt hij kunstprojecten met de bewoners. Hij schildert en schrijft met ze, maakt boekjes en organiseert tentoonstellingen. Schoonheid kan mensen troost bieden, is dat wat Hein Walter wil zeggen? Hij zegt: “Natuurlijk, of de verbeelding prikkelen of tot nadenken aanzetten, maar in mijn ogen is het tijd voor een grote beweging een andere kant op.[..] Er is een steeds sterkere polarisatie, mensen worden tegen elkaar opgezet. Daar moeten in mijn ogen allerlei vormen van verbinding tegenover komen staan. Die kun je tot stand brengen door samen aan kunst te werken, of een kunstproject te bedenken waarbij mensen samenkomen en elkaar beïnvloeden. Dan ontstaat er iets wat je in je eentje nooit voor elkaar krijgt.” Mensen worden gelukkiger van kunst ervaren, denkt hij. In zijn ogen zouden zorgverzekeraars moeten bijspringen., omdat zij gebaat zijn bij mensen die zich gelukkiger voelen, omdat die doorgaans gezonder zijn. Hij zegt: “Als ze maar één euro van de maandelijkse zorgpremie hieraan zouden besteden, stel je eens voor hoeveel er dan mogelijk zou zijn.” Mooi! Hein Walter is een krulmens.
En het gebeurt! Kunst is een medicijn. In het Zwitserse Neuchatel is een maand geleden een proef gestart: artsen schrijven ‘Museumbezoek’ voor. Met zo’n briefje kunnen de patiënten gratis naar binnen in elk museum van de stad. Het kan daarbij gaan om burn-out klachten, maar ook als voorbereiding op een operatie of om hoofdpijn te voorkomen.
In 2018 begon dat idee in Canada in het Montreal Museum of Fine Arts, waar ze bedachten dat niet alleen beweging en natuurwandelingen ziektes kan voorkomen. Daar wees onderzoek uit dat museumbezoek goed is voor mensen met bijvoorbeeld eetstoornissen, ADHD, en hartproblemen. In 2019 volgde een rapport van de Wereld Gezondheid Organisatie waar in staat dat wie maandelijks een museum, theater of concert bezoekt, de veroudering van hersenen vertraagt en de kans op dementie daarmee verkleint. In 2022 begon een museum in Mompellier een samenwerkingsverband met de afdeling Psychiatrische Spoedeisende hulp en Post Spoedzorg van het academische ziekenhuis onder de titel “Kunst op recept” ². De initiatiefnemers zijn krulmensen; mensen die kunnen denken met een bochtje; bijzondere mensen. Een initiatief dat je vanuit gebaande wegen niet kunt geloven, maar toch bestaat.’
De Meisje Bloem’ s, Hein Walter’s zouden deel uit moeten maken van de overheid, maar ook van de ziektekostenverzekeringen maatschappijen, maar ook mijn gezin. En ik? Ik wil wel één euro per maand van mijn ziektekostenpremie afdragen aan de ‘zorgkunst’ omdat ik daar nu in geloof.
- Fokke Obbema “Het ideaal: ‘Zorgkunst laat mensen meer zin in hun leven ervaren.” De Volkskrant, vrijdag 24 januari 2025.
- Toef Jaeger. “Kunst als medicijn: Ziek? Een beetje kunst werkt beter dan een fruitmand.” NRC, vrijdag 4 april 2025.